Locke John, LIST O TOLERANCJI

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

corporis libertatem et robur, tuendi gratia, ineunda est
wzajemną pomocą i zespolonymi siłami miał każdy w
cum aliis societas, ut mutuo auxilio et junc-tis viribus
pełni zabezpieczone posiadanie swych dóbr prywatnych z
jednoczesnym pozostawieniem mu troski o własne
harum rerum ad vitam utilium sua cuiąue privata et
zbawienie, ponieważ w osiągnięciu zbawienia nie zdołają
secura sit possessio, relicta interim unicui-que salutis
pomóc gorliwe wysiłki innych, ani jego utrata nie może
wyjść innym na szkodę, ani też nikt nie jest w stanie
suae aeternae cura; cum illius acquisitio nec alterius
wydrzeć drugiemu nadziei. Choć zatem łączą się ludzie w
juvari poterit industria, nec amissio alterius cedere in
społeczność, przyrzekając sobie układem wzajemną pomoc
damnum, nec spes ulla vi abripi. Cum vero homines in w ochronie dóbr potrzebnych do życia ziemskiego, nie-
mniej jednak mogą zostać wyzuci ze swego mienia bądz
civitatem coeuntes, pacta ad rerum hujus vitae
przez grabież, bądz przez chytrość i podstęp obywateli,
defensionem mutua ope, possint nihilominus rebus suis
bądz wreszcie przez wrogą napaść obcokrajowców. Dla
zapobieżenia temu drugiemu nieszczęściu wynaleziono
everti, vel civium rapina et fraude; vel extero-rum hostili
środki zaradcze w postaci zbrojnej armii, zjednoczonej siły
impetu; huic mało, armis, opibus et multi-tudine civium;
i wielkiej liczebności obywateli, tamtemu natomiast
pierwszemu w postaci rygorów prawa. Troskę o
illi, legibus quaesitum est remedium; quarum omnium
wszystkie te sprawy, a jednocześnie władzę przekazała
rerum cura et potestas a societate magistratibus
społeczność obywateli urzędowi publicznemu. Taki jest
demandata est. Hanc originem habuit; ad hos usus rodowód urzędu, do takich celów został ustanowiony i w
takich granicach zamyka się władza ustawodawcza, która
constituebatur; et his cancellis circumscribi-tur legislativa
w każdym państwie jest władzą najwyższą, by mianowicie
quae suprema est reipublicae cujusvis potestas: ut scilicet
roztaczał swą pieczę nad prywatnymi
prospiciat singulorum privatis pos- i
" 49
49
dobrami poszczególnych obywateli, a w konsekwencji
sessionibus, adeoąue universo populo ejusąue publicis
nad całym narodem i jego pomyślnością publiczną, aby w
commodis, ut pace opibusąue floreat ac augeatur: et
pokoju oraz w dostatku kwitł i wzrastał w potęgę, a z
t contra
drugiej strony, żeby przed najazdem nieprzyjacielskim
aliorum invasionem ąuantuni fieri possit suo
był, o ile to tylko możliwe, zabezpieczony własną swą
robore tutus sit.
siłą.
W świetle powyższych wywodów z łatwością staje się
His positis, intellectu facile est ąuibus regitur fini-bus
zrozumiałe, ku jakim celom powinien dążyć urząd w swym
magistratus in legibus ferendis praerogativa, bono scilicet
przywileju uchwalania ustaw, a mianowicie ku
powszechnemu dobrobytowi ziemskiemu, czyli
publico terrestri sive mundano, quod idem uni-cum
świeckiemu, co właśnie jest w istocie swej jedyną przy-
ineundae societatis argumentum, unicusąue con-stitutae
czyną potrzeby zawiązywania społeczności obywatelskiej
i jedynym celem każdej ustanowionej rzeczypo-spolitej, a z
reipublicae finis, ąuaeąue ex altera parte pri-vatis restat in
drugiej strony jaką wolność powinien pozostawić
rebus ad futuram vitam spectantibus libertas; nempe ut ludziom prywatnym w rzeczach religii, dotyczących życia
przyszłego, polegającą na tym, by każdy czynił to, co w
quod credit placere Deo, ex cujus beneplacito pendet
jego przekonaniu podoba się Bogu, od którego łaskawego
uznania zależy zbawienie ludzi. Na pierwszym bowiem
hominum salus, id ąuisąue agat. Primum enim debetur
miejscu należy się posłuszeństwo Bogu, a dopiero na
Deo obseąuium, deinde legibus. Sed dices: Quid si edicto
drugim ustawom. Ale zarzucisz: A co robić, jeżeli urząd
coś nakaże dekretem, co sumieniu poszczególnego
jusserit magistratus quod pri-vatae conscientiae yideatur
człowieka wyda się rzeczą niedozwoloną? Odpowiem:
illicitum? Resp.: Si bona fide administretur respublica et
Jeżeli w dobrej wierze rządy są sprawowane w państwie, a
dekrety urzędu zmierzają rzeczywiście do powszechnego
ad bonum commune civium revera dirigantur magistratus
dobra obywateli, w takich warunkach rzadko się zdarzy
consilia, hoc raro eventurum: quod si forte eveniat, di co
podobny przypadek. A jeśli już jakimś trafem się zdarzy,
powiadam, że człowiek winien się wówczas wstrzymać od
abstinendum priyato ab actione quae ipsi dictante
wszelkich czynności, które są mu niedozwolone przez
conscientia est illicita; sed poena quae ferenti non est
zakaz sumienia, ale zarazem musi ponieść i karę, której się
poddać nie jest dla niego rzeczą niedozwoloną. Osobiste
illicita subeun-da. Priyatum enim cujusque judicium legis
bowiem zdanie każdego nie znosi zobowiązującej mocy
in bonum publicum et de rebus politicis latae, non tollit ustawy, uchwalonej dla dobra pospolitego i w interesie
państwowym, ani nie zasługuje na to, żeby je tolerować.
obliga-tionem, nec meretur tolerantiam. Quod si lex sit
Ale jeżeli ustawa rozciąga się na sprawy, leżące
de re-
50
50 .
bus extra magistratus provinciam positis, scilicet ut
populus, ejusve pars aliąua, ad alienam religionem
poza zakresem uprawnień urzędu, jak dajmy na to, jeżeli
amplectendam et ad alios ritus transire cogatur; ea legę
zmusza, aby cały naród, lub jakaś jego część, przyjął obcą
non tenentur aliter sentientes: ąuandoąuidem ad rerum
sobie religię lub przeszedł do praktykowania odmiennych
obrzędów, wtedy taka ustawa nie zobowiązuje ludzi
hujus vitae solummodo conservandam privato cuiąue
mających przeciwne zapatrywania w tym względzie,
possessionem, nec alium in finem, inita est societas po-
ponieważ wyłącznie do zabezpieczenia każdemu jego
stanu posiadania, nie zaś dla jakiegokolwiek innego celu
litica; animae suae et rerum coelestium cura, quae ad
zbudowana została społeczność państwowa. Troska
civitatem non pertinet nec ei subjici potuit, priyato
natomiast o własną dusze i sprawy niebieskie, które ani
nie należą do państwa, ani nie mogą być
cuiąue reseryata atąue retenta. Vitae inde et rerum ad
podporządkowane jego władzy, jest zastrzeżona i
hanc vitam spectantium tutela civitatis est negotium, et
pozostawiona poszczególnym jednostkom. Wynika z
tego, że dziedziną działalności państwa jest roztaczanie
earum possessoribus suis conservatio officium magi-
ochrony nad życiem doczesnym i nad rzeczami, które
stratus. Non possunt igitur res hae mundanae ad magi-
służą do zachowania tego życia, a powinnością urzędu
zabezpieczanie posiadania w stanie nienaruszonym tych
stratus libitum his auferri, illis tradi: nec earum, ne
rzeczy prawowitym ich właścicielom. Nie może więc
ąuidem legę, mutari inter concives privata possessio
urząd wedle swego upodobania jednym tych rzeczy
doczesnych zabierać, a drugim dawać. Nie może także,
propter causam, quae ad conciyes nullo modo pertinet,
nawet mocą ustawy, dokonywać wymiany posiadanego
nempe religionem, quae sive vera sive falsa, nullam facit
prywatnie mienia pomiędzy współobywatelami, z
przyczyny, nie mającej w żaden sposób na względzie
reliąuis civibus in rebus mundanis, quae solae
współobywateli, to znaczy z przyczyny religii, ponieważ
reipublicae subjiciuntur, injuriam.
religia, czy jest prawdziwa, czy jest fałszywa, nie wy-
rządza żadnej krzywdy pozostałym obywatelom w spra-
Sed dices: Quid si magistratus credat hoc in bonum
wach doczesnych, które podlegają wyłącznie władzy
publicum fieri? Resp.: Quemadmodum priyatum cujus-
państwowej.
Ale zarzucisz: A co robić, jeżeli urząd nabierze prze-
que judicium, si falsum sit, illum a legum obligatione [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum