Boulton, Marjorie Ne nur leteroj de plum amikoj (Esperanto)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

pli altgradaj, sed kies verkoj estas legindaj, inkluzivas Jan
Fethke ( Jean Forge ), Stellan Engholm, H.J. Bulthuis, Hein-
rich Luyken. Eble aparte interesa estas tre originala verketo
de Jean Ribillard, kiu uzas la sufi�e oftan metodon satiri la
homan vivon tra la bu�o de besto en Vivo kaj opinioj de majs-
tro M Saud simpatia kaj elokventa azeno.
Pro la preska� plena manko de komercaj motivoj �e es-
peranta verkado kaj eldonado ne ekzistas en esperanto la
granda literaturo nur distra kaj sensacia, kiun oni trovas en
multaj nacilingvaj literaturoj. Kaj ankora� ne ekzistas, ek-
zemple, detektivromanoj a� stre�romanoj je arta nivelo kaj
malnaivo-nivelo de la plej bonaj specimenoj de tiu minora
arto en, ekzemple, la angla a� la franca. Esperantistoj tamen
komencas konscii, ke oni vere bezonas ian tian relative frivo-
lan literaturon. Multaj homoj, kiuj ne legas altnivelajn artver-
kojn malfacilajn, volonte legas ion pli eskapisman, kaj por es-
perantistoj foje pedagogiaj a� propagandaj motivoj ansta-
ta�as la komercajn motivojn de aliaj. Eble la detektivromano
en esperanto komencas iom evolui. La tri detektivromanoj de
Joh�n Valano, �u vi kuiras �ine?, �u li bremsis sufi�e? kaj �u li
venis trakosme? estas bonstilaj kaj sianivele iom realismaj, kre-
as medion (e� kun propra dialekto, kiu havas specialan funk-
cion en la intrigo) kaj havas iom da psikologio.
La esperanta novelo estas iom pli lar�e kaj bone evoluin-
ta ol la �isnuna romano, ver�ajne grandparte pro la mencii-
39
NE NUR LETEROJ DE PLUM-AMIKOJ
eLIBRO
taj ekonomiaj motivoj. Estas eble signife, ke Plena llustrita
Vortaro (1970) jam difinas novelo ( mallonga literatura ver-
ko, skizanta per karakterizaj trajtoj fakton de la vivo, econ de
karaktero ks kun aludo al kondensado kaj al majstroj aliling-
vaj de la novelo, tiel ke klare temas pri eble altnivela artver-
ko; sed ke la difino de romano ankora� iom emfazas la pli
eskapisman kaj sensacian aspekton de tiu artformo, kaj ne
mencias la plej altajn kriteriojn de la arta romano grava.
Inter fruaj esperantaj novelverkistoj ne malestimindaj tro-
vi�as Jeanne Flourens ( Roksano ) kaj, pli bona, Ivan xirjaev.
Denove elstaris la budape�ta skolo: Julio Baghy restas unu el
niaj plej eminentaj novelistoj, kaj same bone prezentas la ko-
mikon kaj tragikon de la vivo, socian proteston a� psikologi-
on de amaj tentoj. Liaj kolektoj estas: Dancu marionetoj!, Mig-
ranta plumo, Koloroj. Ferenc Szil�gyi debutis kiel novelisto per
milde satiraj, �erce modernigitaj fabeloj en Trans la fabeloce-
ano, kiu anka� enhavas pli ambiciajn novelojn kaj tre amu-
zan karikaturan fantazion pri la personoj de la budape�ta
skolo. Pli kompleksaj estas kelkaj liaj noveloj en la kolektoj La
granda aventuro, Inter sudo kaj nordo kaj Koko krias jam! Ray-
mond Schwartz verkis bonajn variajn novelojn, kolektitajn en
Vole & novele. Menciindaj estas la egiptofonaj noveloj de L. N.
M. Newell en Bak�i� kaj la satiraj noveletoj de Forge en La
verda raketo. En la novelaro Se grenereto& K.R.C. Sturmer
( Kenelm Robinson ) realisme kaj kortu�e portretas, inter
aliaj temoj, la internan vivon de lernejknabo.
Anka� la skota skolo valore kontribuis al la esperanta no-
velarto. Elstara novelisto estas John Francis, kies kolekto Vit-
ralo enhavas, inter aliaj bonaj noveloj, kelkajn brilajn satirajn
novelojn pri fantazia regno de Juglando, kun seka ironia hu-
40
NE NUR LETEROJ DE PLUM-AMIKOJ
eLIBRO
muro, bele trafaj rapidaj frapoj kaj multa inventemo; kaj eble
unu el la plej vere potencaj noveloj �is nun verkitaj en espe-
ranto, la neforgesebla �ermoj en rikolto, kiu montras, tra la
etaj kruela�oj kaj amuzoj de kelkaj knaboj, la neraciecon, ka-
pricemon kaj sencelan kruelecon de ni homoj. Reto Rosset-
ti, en El la maniko, verkas kortu�e, skizante realisme pecetojn
el la vivo a� ellaborigante komplikan historion malpezan a�
tragikan, sed �iam per stilo virtuoze elpensita kaj tre perso-
na. Anka� Marjorie Boulton verkis novelojn, kolektitajn en
Okuloj.
La satiraj noveloj de Szathm�ri, kolektitaj en Ma�inmondo,
ne atingis la famon de lia romano, sed meritas atenteman
legadon. John Hammond Rosbach estas �efe novelisto kaj liaj
kolektoj Bagatelaro, Homoj kaj riveroj, La mirinda eliksiro kaj
Disko, kvankam ne tiel frape elstaraj, kiel tiuj de, ekzemple,
Francis a� Baghy, estas legindaj kaj bonstilaj. Inter aliaj no-
velistoj menciindaj estas: Mason Stuttard, R.J. French, Julia
Pióro, xtefo Urban, Andreo Szabó, Bertram Potts, Ueyama
Masao, Konisi Gaku. Aperis tra la esperanta gazetaro sufi�e
multaj unuopaj noveloj ne malbonaj.
Kaj la simpatia fiverkisto Louis Beaucaire da�rigis sian pro-
fanadan laboron per novelaro El la vivo de bervala senta�gulo,
gaje cinikaj kaj sprite senpietataj rakontoj pri seksaj aventuroj
en esperantista medio. Kvankam liaj ekzemploj por la vivkon-
duto estas de tre duba valoro, lia uzado de esperanto estas
brila, kun multaj lertaj aludoj kaj, inter aliaj priesperantaj
�ercoj, �armaj cita�oj el la Fundamento de esperanto, rilate al
kuntekstoj, al kiuj Zamenhof nepre ne destinis ilin. Lingvo
devas enhavi tre viglan vivon, por ke oni tiel �oje kaj �ojige
misuzu �in.
41
NE NUR LETEROJ DE PLUM-AMIKOJ
eLIBRO
Morale pli malbonaj, la� mia morala sento, estas tiuj mul-
taj verkoj en esperanto, kiuj estas mallar�mensaj kaj unuflan- [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Archiwum